साथीच्या रोगाची सुरूवात झाल्यापासून भारतातील पहिल्या मोठ्या निवडणुका म्हणजे जवळून लढा देण्याचे – आणि पंतप्रधान नरेंद्र मोदींच्या लोकप्रियतेची आणखी एक चाचणी.
बिहारच्या पूर्व राज्यात 243 विधानसभा जागांसाठी 70 दशलक्षाहून अधिक मतदार मतदानासाठी पात्र आहेत. बुधवारी पहिल्या टप्प्यात पहिल्या टप्प्यात मतदान सुरू झाले आणि 10 नोव्हेंबरला मतमोजणी होईल.
एका वर्षादरम्यान जेव्हा 60 हून अधिक देशांनी मतदान पुढे ढकलले तेव्हा जपानशी तुलना करता लोकसंख्या असलेल्या बिहारमधील मतदानात भारतातील अधिकारी पुढे गेले.
पारंपारिक प्रचाराचे प्रकार निलंबित करण्यात आले आणि आभासी मोर्चे सुरुवातीला घेण्यात आले. गर्दी टाळण्यासाठी मतदान केंद्रे व मतदानाची वेळ वाढविण्यात आली आहे. परंतु हे सर्व अगदी उशीर होऊ शकेल: अलीकडील आठवड्यांत लोक आणि नेते यांनी समानतेने वारा कडे सावधगिरी बाळगली आहे आणि प्रचंड जाहीर सभांमध्ये उत्साहाने – आणि अनमेस्क्ड – वर वळले आहेत.
भारतातील सर्वात गरीब राज्यांपैकी एक, बिहार हा एक महत्त्वाचा निवडणूक रणांगण आहे. त्याचे १२4 दशलक्ष लोक जातीच्या धर्तीवर वेगाने विभागले गेले आहेत. 11 नवीन पक्षांसह सुमारे दोन डझन पक्ष या वेळी निवडणुकीच्या रिंगणात आहेत, हे राज्य आघाडीच्या राजकारणाचे एक निर्णायक आहे. “राजकीय पक्षांच्या बहुविधतेमुळे बिहारमध्ये बाबी खूपच गुंतागुंतीच्या ठरतात,” असं सुप्रसिद्ध राजकारणी सुहास पळशीकर यांनी मला सांगितलं.
भारताच्या विशाल आणि राजकीयदृष्ट्या भयंकर “हिंदी भाषिक हृदय भूभाग” असलेले बिहार हे एकमेव मोठे राज्य आहे जे भाजपाने जिंकले नाही. नितीशकुमार यांच्या नेतृत्वात प्रादेशिक पक्ष, जनता दल (संयुक्त) किंवा जद-यू यांच्या सहकार्याने कनिष्ठ भागीदार म्हणून नरेंद्र मोदी यांची भाजपा गेल्या दशकाहून अधिक काळ सत्तेत आहे.
काही लोकांचा असा विश्वास आहे की भाजपाची राज्यातील निवडणुकांची नोंद कमी झालेली लोकप्रियता दर्शविणारी नाही. मोदींच्या आयुष्यापेक्षा मोठे, राष्ट्रपतीपदाचे व्यक्तिमत्त्व असलेल्या करिश्माची कमतरता नसलेल्या स्थानिक नेत्यांमुळे पक्षाने राज्ये गमावली आहेत. “बर्‍याच राज्यांत भाजपाने खालच्या तळापासून सुरुवात केली आणि पक्षाच्या वर्चस्वाची सुरूवात नुकतीच झाली आहे. ते निवडणुका हरवत राहतील – हे स्पर्धात्मक निवडणुकांचे स्वरूप आहे. परंतु निवडणुकांच्या दृष्टीने ते अजूनही शिखरावर काही अंतरावर आहेत.” डॉ वर्मा म्हणतात.
भारतातील राज्य निवडणुकांचा अंदाज बांधणे फारच कठीण आहे. मतदारांच्या निवडी जातीनिष्ठा, धर्म, सत्ताधारी आणि सत्ताधारी यांच्यात रसायनशास्त्र आणि विद्यमान आमदारांची कामगिरी या विचित्र किमयाद्वारे ठरवले जातात. कुमार यांच्या नेतृत्वाखालील सत्ताधारी युतीसाठी स्पष्ट विजय मिळण्याची शक्यता अग्रगण्य जनमत सर्वेक्षणात व्यक्त केली गेली आहे. परंतु हेही आढळले की चारपैकी एका मतदारांना कोणास मत द्यायचे याबद्दल अनिश्चित होते. स्तब्ध असेंब्ली नाकारली जात नाही.
मोदींच्या पक्षाने स्वबळावर किती जागा जिंकल्या हे पाहता येईल. भारतीय राजकारणामध्ये सध्याचा प्रमुख खेळाडू म्हणून भाजपाला याची खात्री पटेल. कमी-प्रभावी कामगिरीमुळे मोदींना चिंता वाटेल आणि भारताच्या नाकारलेल्या विरोधाला आशा मिळवून देईल.
